GÜZELBEYLİ KASABASI

İlçenin güney doğusunda yer alan Güzelbeyli Kasabası, Temecik, Kuruçay, Gölcük ve Alibağı köyleri ile komşu iken, Temecik Köyünün bağlanması ile kasabanın sınırları genişlemiştir. Önceki adı Silis olan kasabanın belediye kurulduktan sonraki adı Güzelbeyli olarak değiştirilmiştir. Bu adı konumunun elverişliliği ve çevrenin güzelliğinden almıştır. Kasabanın kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte, Ermeni ahalinin yaşadığı bu kasabaya ilk yerleşenlerin Arapoğulları ailesi olduğu, bunları takiben Kesenler, Çullular, Müdürler ve Güneşler aileleri olduğu söylenmektedir. Yerleşim yeri hiç değişmeyen, herhangi bir felaket geçirmeyen kasaba, idari yönden 1976 yılında değişikliğe uğramış köy iken kasaba olmuştur. Kasabada kültürel açıdan herhangi bir araştırma yapılmamıştır.
Derin ve geniş bir vadiden geçen Zile-Artova asfaltı üstünde ovalık bir yerde kurulan Güzelbeyli Kasabasının ilçeye uzaklığı 33 km. dir. Ulaşım belediye otobüsleri ve diğer araçlarla sağlanmaktadır. Kış şartları hariç çevre köyler ile ulaşım sorunu bulunmamaktadır. Sivas-Samsun demir yolu kasabanın içinden geçmekte olup, tren istasyonu kasabanın merkezindedir. Kazancı ve Büyük Yayla adında iki yaylası bulunan ve 825 rakımlı olan kasaba karasal iklime sahip olup,tarım arazilerinden yükseklere doğru çıkıldıkça tepelerin yabani fındık ağaçları, uzun boylu gürgen ve meşe ağaçları ile kaplı oldukları görülür. Son yıllarda Belediyenin aldığı kararla keçi beslenmesinin yasaklanması ve elverişli alanların ceviz fidanları ile zenginleştirilmesi çalışmaları çevrede yeşil alanların dikkati çekecek şekilde artmasına neden olmuştur. Verimli Silisözü ovası, Kabapelit, Destemelik, Hocabeden gibi yüksek tepelerle çevrilidir.
1990 nüfus sayımına göre 437 haneden ibaret olan kasabada 4292 kişi yaşamaktadır. Geliri tarım ve hayvancılığa dayanan kasabanın 7500 dekarı kıraç 4000 dekarı sulak arazisinde buğday, arpa, nohut, ay çiçeği, mercimek, sulanabilir yerlerde, pancar yetiştirilmektedir. Kasabada 125'in üzerinde traktör, iki biçerdöver mevcuttur. Hayvancılık genellikle yaylacılık şeklinde olup, ihtiyacı karşılamak için yapılmaktadır. 3500 adet büyükbaş, 2500 adet küçükbaş hayvan bulunan kasabada arıcılıkla uğraşan ailelere de rastlanılmaktadır.
Kasabada ekilebilir arazinin nüfusa oranla yetersiz olması nedeniyle çalışmak üzere mevsimlik dışarıya gidenlerin yanısıra, yerleşmek üzere gidenlere de rastlanılmaktadır.
Eğitim-öğretim faaliyeti oldukça eski olan kasabada Devlet-Vatandaş işbirliği ile yapılan ve 1991 yılında hizmete giren ilköğretim Okulunun 1. kademesinde 121 öğrenci, 2. kademesinde 68 öğrenci, Temecik mahallesinde 1961 yılında yapılan 2 derslikli okulda27 öğrenci okumaktadır. Eğitim-öğretime karşı ilginin fazla olduğu kasabada okuma-yazma oranı %90'dır.
İki kahvehanesi bulunan kasabada halkın ve gençlerin boş zamanlarını değerlendirebilmeleri, okuma alışkanlığı kazanmaları düşünülerek Belediye Başkanı Ali Rıza ALTIPARMAK'ın girişimleri sonucu ilçe Halk Kütüphanesine bağlı olarak hizmet verecek olan bir Şube Kütüphanesi açılmıştır. Yeterli ilgi olmamakla beraber Halk Eğitim kursları zaman zaman açılmaktadır. 200'-ün üzerinde renkli televizyon ve hemen hemen her evde radyo ve teyp bulunmaktadır.
300 aboneli PTT-si, elektriği, sağlık ocağı, Tarım Kredi Kooperatifi, 2 camii, kanalizasyonu,-şebeke sistemli suyunun yanında pınarları da bulunan Güzelbeyli Kasabasında alt yapı ve imar faaliyetlerinde önemli gelişmeler gözlenmektedir.
1969 yılında hizmete giren sağlık ocağı devlet-vatandaş işbirliği ile yapılmış olup, genelde tam kadro ile çalışmalarını sürdürmektedir.
Üfürükçülüğe inanılmayan, hastalık halinde tıbbi yöntemlere başvurulan kasabada her yıl Haziran ayında ev halkı tesbit fişi doldurulup istatistik! bilgiler elde edilmekte ve nüfus planlamasına uyulmaktadır.
Kasabada Mahmut Dede, Melik Gazi (Deste Melik) Kaba Pelit, Hoca Beden, Deveci gibi ziyaret yerleri vardır. Bunlardan Mahmut Dede ziyaret edilirse çocukların toprak yemekten vazgeçeceğine, Kaba Pelit ziyaret edilirse yürümeyen çocukların yürüyeceğine, Hoca Beden ziyaret edilirse yağmur yağacağına ve çocukların zihinlerinin açılacağına inanılır.
Ev yapılırken kan akıtılması, sağlam olsun diye nal ve demir çakılması, nazardan korunması için üzerlik asılmasının uğuruna inanılırken, baykuşun ötmesi uğursuz sayılır. Çoban ve bekçinin medet umduğu inanışlar ve uğursuz sayılan günler yoktur. Köyler arası anlaşmazlık, kan davası, kız kaçırma olayları görülmeyen kasabada az da olsa birden fazla kadınla evliliğe rastlanılmakta olup, akraba evliliği yaygındır.
Akrabalar arası ilişkiler kuvvetli olan kasabada kıza, usulüne göre görücü gitme, isteme, kına yakma; kız almaya gidildiğinde de kız evi tarafından elden geldiğince eziyet etme, damadın birgün önceden davul eşliğinde banyo ettirilmesi eve gelince törelenmesi (para takılıp hediyeler verilmesi), düğünde halay çekme, semah gösterileri, yastık kaçırma adetleri halen devam etmekte olup, eskiden yapılan güreşler bugün yapılmamaktadır.Davul zurna eşliğinde Bicoy, Gürdeni Budaklama isimli oyunlar oynanır.
Kasabada Bakraca "helki", madeni kenarı tırtıllı bakır tabağa "kirpikli" gibi adlar söylenir. El sanatları ile uğraşanlar yoktur. Kaynakçılık, duvar ustalığı, bakkallık, çobanlık tarım ve hayvancılığın yanında geçim kaynaklarındandiı. Kasabada İstiklal Savaşı, Kore ve Kıbrıs Gazisi bulunmaktadır.
Zaman zaman futbol ve voleybol etkinlikleri bununan kasabada bir futbol sahası, okulun basketbol ve voleybol sahaları vardır.
Kasabanın güney batısında ilaçlı tarla sularından uzak, tamamen deveci dağının kar ve yağmur suları ile beslenecek olan bir göletin yapımı sürmekte olup, balık üretim amaçlı olan bu göletin Belpınarı Barajı çevresinin ve yaylanın mesire yeri olarak değerlendirilebileceği söylenmektedir.